23 października 2017 r. opublikowano projekt ustawy o jawności życia publicznego
W myśl zapisów projektu wszystkie firmy, które w ostatnich 2 latach obrotowych zatrudniały min. 50 pracowników lub osiągnęły roczne obroty netto powyżej 10 mln EUR (aktywa bilansowe 10 mln EUR) będą zobowiązane do wdrożenia skutecznych mechanizmów antykorupcyjnych.
Projekt Ustawy o Jawności życia publicznego
Zgodnie z założeniami, głównym celem ustawy jest zwiększenie transparentności oraz kontroli społecznej nad osobami pełniącymi funkcje publiczne. Niektóre z zapowiadanych zmian zbliżone są do innych wiodących przepisów antykorupcyjnych takich jak: UK Bribery Act, regulacji amerykańskich czy nowej francuskiej ustawy antykorupcyjnej (Sapin II) obowiązującej od początku czerwca br.
Proponowana ustawa wprowadza obowiązek stosowania procedur antykorupcyjnych dla średnich i dużych przedsiębiorstw oraz jednostek sektora publicznego. Jak wynika z zapisów projektu ustawy, przedsiębiorstwa będą zobowiązane do przygotowania i efektywnego stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych. Wśród takich rozwiązań, według ustawodawcy powinny znaleźć się m.in.:
- opracowanie i skuteczne wdrożenie kodeksu etyki,
- umieszczanie w umowach klauzul stanowiących, iż żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
- określenie sposobów/procedur informowania organów o nadużyciach korupcyjnych (tzw. system whistleblowing),
- szkolenie pracowników i uświadamianie ich w zakresie odpowiedzialności karnej w przypadku dopuszczenia się korupcji,
- procedury i wytyczne dotyczące otrzymywanych prezentów;
- wdrożenie wewnętrznych procedur dotyczących otrzymywania prezentów i innych korzyści przez pracowników,
- przeciwdziałanie tworzeniu „funduszy korupcyjnych”, które umożliwiają finansowanie nieuczciwych płatności,
- stosowanie w umowach klauzul antykorupcyjnych.
Przepisy ustawy zawierają także 3-letni zakaz zatrudnienia osoby pełniącej funkcje publiczne (po zakończeniu pełnienia funkcji) w podmiocie, wobec którego osoba publiczna podejmowała ważne decyzje, np. brała udział w podejmowaniu decyzji lub rozstrzygnięciu przetargu.
Sankcje
Prezentowane założenia do projektu ustawy zakładają również konkretne istotne sankcje. W przypadku postawienia zarzutów korupcyjnych osobie działającej w imieniu bądź na rzecz przedsiębiorcy, CBA będzie mogło przeprowadzić kontrolę procedur antykorupcyjnych w danym podmiocie. Ich brak lub pozorność zagrożone będzie sankcją do 10 mln złotych. Kara będzie nakładana przez UOKiK na wniosek CBA. Ukarany podmiot będzie również wykluczony z ubiegania się o zamówienia publiczne przez okres 5 lat.
Osoby pełniące funkcje publiczne, które wbrew zakazom zatrudnią się u przedsiębiorcy, narażają się na kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat, a także zwrot dochodu osiągniętego wbrew zakazowi. Przedsiębiorcy, z kolei, zatrudniający taką osobę mogą otrzymać karę w wysokości do 500 tys. złotych.
Istotne zmiany dla sektora publicznego
Istotne zmiany mają dotknąć sektor publiczny, tzn. pojawią się nowe, ujednolicone wzory oświadczeń majątkowych, rozszerzony zostanie katalog osób zobowiązanych do ich składania, a wszystkie oświadczenia – zgodnie z zapowiedziami – będą jawne i publikowane w BIP z wyjątkiem oświadczeń funkcjonariuszy służb. Projekt ustawy przewiduje dodatkowe obowiązki dla jednostek sektora finansów publicznych, przedsiębiorstw państwowych, instytutów badawczych, spółek zobowiązanych oraz spółdzielni mieszkaniowych. Będą one zobowiązane prowadzić rejestr umów cywilnoprawnych zawartych w formie pisemnej oraz umów cywilnoprawnych, których skutkiem jest wydatkowanie środków pieniężnych przez te podmioty w kwocie co najmniej dwóch tysięcy złotych. Do rejestru umów mają być wprowadzane informacje o umowach zawartych od dnia wejścia w życie ustawy.
Ile czasu będą miały przedsiębiorstwa na dostosowanie się do wymagań ustawy?
Zgodnie z art. 135, ustawa wchodzi w życie 1 marca 2018 roku, z wyjątkiem: art. 72 ust. 1 oraz art. 73 ust. 1, które wchodzą w życie w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Artykuły te znajdują się w rozdziale 10 dotyczącym przeciwdziałania praktykom korupcyjnym i dotyczą zagadnienia wdrożenia procedur antykorupcyjnych.